Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

HALK EDEBİYATI

♦      Kökleri İslamiyet'in kabulünden önceki dönemlere kadar ulaşan, halkın edebî zevkini karşılamak için sözlü olarak ortaya konan, kendine özgü bir dili ve üslubu olan edebiyat koludur.

♦      Ürünler sözlüdür, ağızdan ağıza nakledilmiş ve musi­ki ile birlikte söylenmiştir.

♦      Halk şairleri şiirlerini saz ile söylemişlerdir. Bundan dolayı halk şairlerine saz şairi de denir. (Eski şiir geleneğinin şairlerine Oğuz Türklerinde "ozan" adı verilmiştir. Bu sözcük 16. yüzyıla kadar kullanılmış, 17. yüzyıldan itibaren yerini "âşık" “saz şairi”ne bırakmıştır.)

♦      Halk şairleri şiirlerini yazmamış, söylemişlerdir. Bu şairler genelde okuma yazma bilmedikleri için şiirlerini doğaçlama (irticalen) söylemişlerdir.

♦      Halk şiirlerinin kendi zamanlarında veya daha sonra toplandığı deftere, mecmualara cönk adı verilir.

♦      Halk edebiyatının bazı eserleri anonimdir. Türküler, maniler, masallar, halk hikâyeleri, bilmeceler, ninniler, atasözleri genellikle halkın ortak malı olan ürünlerdir.

♦      Halk şiirinde “dörtlük” nazım birimi kullanılmıştır.

♦      Halk şiirinin ölçüsü hece ölçüsüdür. (Divan şiirin­den etkilenen bazı halk şairleri aruz ölçüsünü de kullanmışlardır; Yunus Emre, Aşık Ömer...)

♦      Genellikle yarım uyak kullanılmıştır.

♦      Dil sadedir, halk arasında kullanılan konuşma diliyle söylenir.

♦      Şiirlerde söz sanatlarına ve kalıplaşmış ifadelere de yer verilmiştir.

♦      Aşk, tabiat güzellikleri, ölüm, ayrılık gibi konular iş­lenmiştir.

♦       Halk şairleri yetiştikleri çevrelere ve mensup olduk­ları zümrelere göre değişik özellik göstermektedir. Halk şairlerini şöyle sınıflandırabiliriz:

♦      Kasaba ve Şehirlerde Yetişenler: Bunlar 17. yüzyıl­dan itibaren bazı yönlerden Divan şairlerinin etki­sinde kalmışlardır.

♦      Köylerde Yetişenler: Köy hayatını aksettirmişlerdir.

♦      Yeniçeri Ocaklarında Yetişenler: 17. ve 18. yüzyıllar­da Yeniçeri ocaklarında yetişenlerin savaşlarla ilgili eserleri bulunmaktadır.

♦      Tekke ve Tarikal Çevrelerinde Yetişenler: Bunlar dînî ve tasavvufî konuları, tarikat ve zümre görüşlerini dile getirmişlerdir

Halk edebiyatı üçe ayrılır:

1.   Anonim Halk Edebiyatı

2.   Âşık Edebiyatı (Saz Şiiri)

3.   Dinî - Tasavvufî Halk Edebiyatı (Tekke - Tasavvuf Edebiyatı)